Bir diğer adı da Salman-ı Farisi olan bu yüce şahsiyet biz Aleviler için önemli bir önderdir. Hz. Muhammed'in “Salman Ehlibeyttendir” sözü Salman-ı Pak'ın önemini yeterince açık şekilde ortaya koyuyor. Ehlibeyt biz Aleviler için Nuh'un gemisi gibidir. O gemiye binen kurtuluşa erer. “Salman Ehlibeyttendir” hadisi onun önemini ortaya koymak içindir. Yoksa Ehlibeytin somut olarak Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin olduğu cümle aleme aşikardır.

 

İnancımızda bu denli önemli bir yer kaplayan bu yüce şahsiyet hakkında Alevi sözlü edebiyatında çok bilgiler olmakla beraber, yazılı kaynaklardaki bilgiler ne yazık ki sınırlıdır.

 

Salman-ı Pak hakkında genel bilgileri şöyle özetleyebiliriz.

 

Salman-ı Pak'ın doğum tarihi bilinmiyor. Doğum yeri İran'ın Isfahan kentidir. 656 yılında Hakka yürümüştür.

 

Doğup büyüdüğü ortam Zerdüşt inancının hakim olduğu bir ortamdı. Salman-ı Pak'ın babası Zerdüştlüğe bağlı bir insan olduğundan bu din ile ilgili eğitimi babasından almıştır. Belli bir yaşa geldiğinde Zerdüştlük dini Salman-ı Pak'a yetmemiştir. Bunun sonucunda arayışa giren Salman-ı Pak Hristiyanlık dinine yönelir. O dönemler Hristiyanlık dini için önemli bir merkez olan Şam şehrinde bir süre kalır ve bu din hakkındaki eğitimine devam eder. Ancak bir noktadan sonra Hristiyanlık inancıda ona yetmemeye başlar. Yeni arayışlara giren Salman-ı Pak, Arabistanda yeni bir peygamberin ortaya çıktığını öğrenince yönünü o tarafa çevirir. Bu yeni peygamberi görmek maksadıyla yaptığı yolculukta haydutlarca yakalanıp köle olarak Medine de satılır. Bu sıralarda Hz. Muhammed'in hicreti gerçekleşir. Hz. Muhammed'in çabalarıyla Salman'ın köleliği sona erer. Hz. Muhammed'in gerçek bir peygamber olduğuna inandıktan sonra Müslümanlığı seçer Salman-ı Pak

 

Müslüman olan ilk Arap olmayan kişidir.

 

Müslüman olduktan sonra Hz. Muhammed'e en yakın kişilerden biri olur. Hz. Muhammed'in söylediği “Salman Ehlibeytimdedir” sözü bu yakınlığın derecisini daha rahat anlatıyor.

 

Müslüman olduktan sonra bilgisi ve görgüsüyle Müslümanlara çok yararları olmuştur. Bunun en somut örneği Hendek savaşında ortaya çıktı. Bu savaşta hendek kazılması fikrini vererek savaşın kazanılmasında önemli rol oynadı.

 

Yukarıdaki açıklamalar Salman-ı Pak hakkında genel bilgilerin özetiydi. Bu genel bilgilere biz Alevilere özel bazı bilgileri de eklememiz, Salman-ı Pak gibi bir şahsiyeti daha iyi tanımamıza ışık tutacaktır.

 

Cemlerimizin kaynağı Kırklar Cemidir. Salman-ı Pak, Kırklar meclisinde/ceminde olan Kırklardan biridir.

 

Salman-i Pak, adından da anlaşılacağı üzere temizliğin sembolüdür.

 

Salman-i Pak, Onyedi Kemerbestten biridir. Onyedi Kemerbest; Hz. Muhammed’e, Hz. Ali’ye, Ehlibeyt’e bağlı Kırklar Meclisinin üyeleri arasında bulunan, Hz. Ali tarafından kemerleri bağlanmış olan yüce şahsiyetlerdir.

 

Bunların dışında Salman-ı Pak, bütün ömrünü Ehlibeyt yolunda, Hz. Ali'ye bağlılıkla geçirmiş bir kişidir. Hz. Ali ve Salman-ı Pak arasında gecen hikaye, menkıbeler Alevi sözlü geleneğinde hala mevcudiyetini koruyor.

 

Bütün bu genel ve biz Alevilere özgü özel bilgilerden de anlaşıldığı gibi Salman-ı Pak, -hangi açıdan ele alırsak alalım, ister zahiri ister batıni olsun- önemli bir şahsiyettir. Biz Aleviler için önemi ortadadır. Zahiri anlamdaki varlığı ile de olsa Sünniler içinde önemli bir şahsiyet olması gerekiyor. Hendek savaşındaki rolü bile onun önemli tarihsel bir figür olduğunu ortaya koyuyor.

 

Sonuç olarak; Salman-ı Pak, üzerinde önemle durulması gereken bir şahsiyettir. Sözel geleneğimizdeki bilgilerle başka dillerde hakkında yapılan çalışmaları birleştirip daha somut ve anlaşılır olarak cümle insanlığa bu önemli kişiliği tanıtmamız gerekiyor. Burada dile getirdiklerimizde bu meyanda atılan ilk adım olarak anlaşılmalı. Çünkü bu önemli şahsiyeti anlamak ve anlatmak için daha çok çaba sahibi olmamız gerektiği apaçık ortadadır.

 

Canimiz melek canidir

Tenimiz selman tenidir

İçtiğimiz aslan sütüdür

İçebilirsen gel beri

 

Ben has bahçenin gülüyüm

Ayn-i cem bülbülüyüm

kırk kapının kilidiyim

Açabilirsen gel beri.. 

(Pir Sultan Abdal)

 

Alevi cemlerindeki süpürgeci duasi’indan bir alıntı ;

Biz üç bacıydık güruhu neciydik

kırklar meydanında süpürgeciydik

Süpürgeci Selman kör olsun Mervan

Zuhur ede mehdi sahibi zaman

 

Muhammed’i candan sev ki,

Ali’ye Selman olasın. 

Ehlibeyt’e gönül ver ki

Ali’ye Selman olasın.

 

Allah Allah, Allah Allah! 

Allah Allah, Allah Allah!

Muhammed’i hazır bil ki

Canı Hakk’a nazır bil ki

Her gördüğün Hızır bil ki

Ali’ye Selman olasın.

 

Muhammed’e gönül kat ki

Ceht edip rehbere yet ki

Bir gerçekten etek tut ki

Ali’ye Selman olasın.

 

Hasan ile girdim ceme

Hüseyin sırrını deme

Musahipsiz lokma yeme

Ali’ye Selman olasın.

 

Zeynel Bakır, Cafer, Kâzım

Rıza’ya bağlıdır özüm

Hatırın kırma şahbazın

Ali’ye Selman olasın.

 

Taki’ye, Naki’ye eriş

Askeri’de biter her iş

Mehdi’nin sırrına karış

Ali’ye Selman olasın.

 

Şah Hatayi’m özün ırma

Gerçekler gönlünü kırma

Her Ademe sırrın verme

Ali’ye Selman olasın.

 

Alevilerin amaçı Selman olmaktır. Alevilikte Selman'ın Hikayesi Farklıdır. Selman'da türlü sırlar gizlidir. Alevilerin Selman'a neden önem verdiğini öğrenmek için aşağıdaki yazıyı okuyabilirsiniz. Alevi Mitolojisinde Selman'ın yeri.

 

Selman Su ihtiyacını gidermek için arayıp da bulduğu suyun önünde duraklar ve elini yüzünü yıkarken ansızın bir Aslan çıkar karşısına. Aslandan kurtulmanın yolunu ararken ya Ali imdadıma yetiş beni bu Aslandan kurtar der. O anda bir atlı çıkıveriyor kılıcını Aslanın ağzına dayıyor ve Aslanı ikiye ayırıyor. 

Selman-ı Farisi, darda imdadına yetişen kurtarıcı atlıya yerden bir demet nergis toplayıp verir. Ve kurtarıcı atlı gözden kaybolup gider. Ve Selman-ı Farisi yoluna rahat bir şekilde devam ediyor. 

Bu olaylar olup biterken daha Muhammed ve Ali dünyaya gelmemişler.

 

Daha sonra Muhammed ve Ali dünyaya gelir. Selman müslüman olur. Ali küçüktür. Selman ve Ali arasında şöyle bir olay yaşanır. 

Yine ayni rivayete göre, Hz. Ali yedi yaşında bir çocukken bak Selman-ı Farisi'dir. İkiyüz yaşında olan Selman-ı Farisi hurma ağacının gölgesinde oturuyor. Yedi yaşındaki Hz. Ali hurma ağacına çıkıyor. Hurma ağacında hurma koparıp yerken çekirdeğini Selman-ı Farisi’nin başına atıyor. Selman-ı Farisi, ya Ali sen utanmıyormusun hurmayı yiyip çekirdeğini bu piri faninin başına atıyorsun der. 

Hz. Ali, senmi büyüksün yoksa benmi der. 

Selman-ı Farisi, ya Ali sen yedi yaşında bir çocuksun, ben ise piri fani biriyim. 

Hz. Ali, o zaman gidip Hz. Muhammed'e soralım der ve Hz. Muhammed'in huzuruna çıkarlar. 

Selman-ı Farisi, ya Muhammed Hz. Ali hurma ağacında hurma yiyip çekirdeğini bana atıyor ve benden büyük olduğunu söylüyor. Ne dersiniz. 

Hz. Ali, Hz. Muhammed’e fırsat vermeden, ya Selman sen diyarı Rum’a gitmiştin, giderken Harranda nelerle karşılaştın bize anlat bakalım der. 

Selman-ı Farisi, Harranda önüme bir Aslan çıktı. 

Hz. Ali, sen ne yaptın der. 

Selman-ı Farisi, Ya Ali imdadıma yetiş dedim, o anda çok heybetli bir atlı çıka geldi kılıcını uzattı aslanın ağzından ikiye böldü. 

Hz. Ali, Selman-ı Farisi'ye, seni kurtarana nasıl bir karşılık verdin der. 

Selman-ı Farisi, ben de bir demet nergis toplayıp kendisine verdim ve atlı gözden kayboldu der. 

Ve o anda Hz. Ali cebinde nergisleri çıkarıyor, al verdiğin nergisleri deyip, Selman-ı Farisi’ye uzatıyor. 

Ve Selman-ı Farisi, çağırdığı Ali'nin yanında çocuk olan Ali olduğunu anlar. Ali senin sırrına aklımız ermez der. Ve kusur işlediğinden dolayı, Hz. Ali den bağışlanmasını diler.

 

Gerek diğer ozanlarda gerekse üç ozanımızda bu olaya sık rastlanır.

 

Şah İsmail Hatayî:

 

Selman’a erişti Erzen dağında

Allah medet ya Muhammed ya Ali

Selman seni gördü buldu ışığı

Arslandan kurtardın sen o aşığı

Öldürdün ejderi söktün beşiği

Allah medet ya Muhammed ya Ali

 

Onda Selman niyaz sundu nergizi 

Kıblem sensin diye bağladı özü 

Dünü günü sona eyler niyazı 

Allah medet ya Muhammed ya Ali

 

Hz. Ali’nin aslanı öldürmesi ve Selman’ın nergis sunuşu anlatılıyor. Allah ,Muhammed , Ali üçü Ali olarak tek bir kişi gibi algılanıyor.

 

Hatayi, bu olayı bir destan olarak yazmıştır:

 

Uyur bitmez uyane

Atlı yetmez yayana 

Ali nergisi sundu

Selman etti ayane

 

Hatay’m has değil mi 

Bakın ihlas değilmi 

Hazret Ali’nin lalası 

Selman-ı Fars değil mi

 

Okurum hece hece 

Bilmenem halim nice 

İsmim Elif kodular

Nik beratlı bir hoca

 

Kul olam usul boya 

Mubahta kohan yuya 

Deş-i Erzan gülünde 

Selman oynardı ceye

 

Selman korktu havf etti

Elim lam mim kaf etti

Selman’ın hırkasına 

Geldi bir arslan yattı

 

Bilmedi kande cihan 

Arslan geçmişti dondan 

Çağırdım celal hakkıyçün 

Kurtlar beni arslandan

 

Selman korktu havf etti

Elim lam mim kaf etti

Gördü bir atlı gelir

Arslan kakıdı gitti

 

Kul olam bu atlıya 

Sağ eli beratlıya

Selman bir deste nergis

Niyaz sundu atlıya

 

Çağırdım ana ana 

Kül oldum yana yana 

Üçyüz yıl tam oldu 

Ali geldi cihana

 

Kırmızı gül alası 

Can cinin müptelası 

Ali cihana geldi 

Selman oldu lalası

 

Kırmızı gül harman ile 

Dertliler derman ile 

Ali hurma dibinde 

Oynardı Selman ile

 

Oynum yetmez oyuna 

Elim yetmez boyuna 

Ali hurma çekirdeğin 

Sındı Selman boynuna

 

Oku derim ben bunda 

Ne oyunun var bende 

Ben bir ulu kişiyim 

Ne oyunun var bende

 

Can cana mulu musun 

Dedim yar uslu musun 

Söyle Selman göreyim 

Sen benden ulu musun

 

Can cana mulu muyem 

Dedim yar usluluyem 

Ben üçyüz sen yedisinde 

Pes ben senden uluyem

 

Ukuram bir ayetin 

Etmenem kul ayetin 

Deşt-i Erzan gülünden 

Kim aldı hal ayetin

 

Kırmızı gül nalan ile 

Kavlim yok yalan ile 

Benim kasavetim var

Haletim alan ile

 

Erzene gölünde Selman’a erdi

Selman bir top nergis hediye verdi

 

Selman hurma yemez o hurma yerdi 

Çiğidi Selman’a verendi Ali

 

Üç yüz yıldan sonra nişan bildiren

Selman’a nişanı sunandan medet

 

Pîr Sultan Abdal:

Selman’ın şeklinde bir oğlan girdi 

Ne güzel izzetle sala getirdi

Aslan olup yol üstüne oturan 

Selman’a destinde nergis getiren

 

Ali’yi seyrettim mahbup çağında 

Erenler solunda Selman sağında

Selman’ın çiğninde bir oğlan geldi 

Desturu Şah deyip elini aldı

 

Kul Himmet:

Selman’ınçiğninde çocuk yaşında 

O’ dur ela gözlü sultanım benim

 

Yukarda hikâyesini incelediğimiz ve bu konudaki örneklerini gördüğümüz olayda adı geçen Selman, ilk Müslümanlardan, fars asıllı bir sahabedir. İslam dinini çeşitli yararlılık gösteren bir kişidir.

 

Alevi-Bektaşîler’de Selman, Hz. Ali’nin kemer-best kuşattığı on yedi adamından biridir ve Selman’ı Park’ı temsil eder. Selman, Kırklar ceminde de yerini alır.