Can; Farsça kökenli bir kelimedir. Kelime karşılığı: ruh, hayat, diride olan kudret/kuvvet gibi pek çok ifadeleri teşkil etmektedir. Anlamı ise: “Canlı varlıklarda (Insan ve hayvanlarda) yaşamayı sağlayan ve ölümle vücuttan ayrılan madde dışı varlık, ilahi güç/kuvvet.” Yani insanın kendi varlığı, özü anlamında... 

Bazı örnekler: Gelin canlar bir olalım, Cana gelecek mala gelsin, canı cana katmak, can çıkmayınca huy çıkmaz, canı cehenneme, canı çıkasıca, canı sağ olsun, can arkadaşım, vs...

Yukardaki örneklerden de alaşılacağı gibi “can” kelimesi 

 kutsama, yakınlaştırma, yüceltmesidir.... Aleviler “Can” kelimesiyle kendi cem/ibadet ayinlerinde, dişi erkek - senlik benlik olayını ortadan kaldırarak sadece “insan” kavramını öne çıkartmışlardır... 

Alevi inancında herşey insan içindir yani insanın gönül kabesi yine insandır ve sonuçta bizler de Allah’ın zahiride/yeryüzünde birer yansıması olduğumuz için insana değer verdiğimiz zaman, Allah’ı yüceltmiş oluruz. Burdaki can kavramı da burdan gelmektedir yani her canlı kendi özünde “can”dır.

Allah ile insan ayrı düşünülemez. Insan konuşan Kur’an dır, Allah’ın konuşan dili olmuştur... Bu açıdan bir canlı olan insan „can“ dır.

Sonuç olarak

Pir Sultan Abdal’ın , “gelincanlar bir olalım” sözü insan merkezli bir sözdür. “Can” sözcüğüyle senlik benlik, haramlık selamlık ortadan kaldırılarak, “biz” hitabina/olgusuna gidilmiştir. Bundan dolayıdır ki Aleviler Muhammed Ali yolu içinde, “ben”likten siyrilip birlik beraberliği (“biz”, “yol kardeşi”) sembolize eden “can” hitabını birbirlerine kullanırlar, tabiiki içerdiği anlam yukardaki ifadelerden de anlaşılacağı üezer derindir, derin manadadır..Seyyid Hakkı.dan alıntıdır..

 ♡♡♡

 

Gönül kapımızı dar bilen kişi 

Her dem serilir postumuz yerde 

İnsana turabız gayri bilmeyiz 

Cümle alem bildik gönül hanemizde 

 

El mızrap olunca tel gelir dile 

Gözümüzdeki yaş dönüşür sele 

Muhamned'in teri düşünce güle 

Diken tarlasında gül gül içinde 

 

Kırşehir eline bir el gideriz 

Kanar kazanımız lokma içinde 

Kanadı açık canlar sema döneriz 

Dört kitapta haktır bunu biliriz

 

Hiç kimseden yoktur saklı gizlimiz 

Hakka giden yollar bunun içinde 

 

Şehit hamza dedem gamla kederde 

Medet halimden ağlar her gece 

İkrarımız hey dost imam hüseyine 

Akar göz yaşımız çöl çöl içinde 

 

Ölçülüp biçildik hep birer birer 

Doğruyu söleriz kesilir diller 

Nefsini dara çeken gafiller 

Bilmezlermi acep hak can içindemi